Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD)

Czym jest ADHD?

ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) to zaburzenie, które objawia się nadpobudliwością ruchową i trudnościami z koncentracją. Zwykle występuje w dzieciństwie, jednak może być diagnozowane również u dorosłych. Przyczyny tego zaburzenia są złożone i związane z czynnikami genetycznymi i środowiskowymi. ADHD jest najczęstszą diagnozą w placówkach zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży, dotykając ponad 5% dzieci, częściej chłopców niż dziewcząt. W dorosłości objawy ADHD skupiają się na trudnościach z pamięcią i koncentracją, a także na problemach z organizacją i wypełnianiem zobowiązań.

Symptomy ADHD

Objawy ADHD, takie jak nieuwaga, nadpobudliwość i impulsywność, często są pierwsze zauważalne w szkole. Nauczyciele mogą zgłaszać rodzicom, że ich dziecko ma trudności z uwagą, jest nadmiernie ruchliwe lub ma impulsywne zachowania, co prowadzi do problemów i zachowań destrukcyjnych. Dziecko z ADHD często chce być dobrym uczniem, jednak objawy utrudniają mu to. Osoby z nim obcujące, takie jak nauczyciele, rodzice i przyjaciele, mogą odczuwać frustrację i niezrozumienie wobec takiego zachowania.

Normą u dzieci jest wysoka aktywność i okazjonalna nieuwaga lub impulsywność, ale nadpobudliwość związana z ADHD jest bardziej niekontrolowana, niezorganizowana i nie ma jasnego celu. U dzieci z ADHD te zachowania są na tyle częste i nasilone, że utrudniają one uczenie się, relacje z innymi i zachowanie bezpieczeństwa.

Objawy ADHD mogą być różne i objawiać się na różne sposoby. Poniżej znajdują się wspólne cechy tego zaburzenia, podzielone na dwie główne kategorie: nieuwaga i nadpobudliwość.

Nieuwaga to jedno z objawów ADHD, które charakteryzuje się trudnością w utrzymaniu uwagi przez dłuższy czas. Osoba cierpiąca na to zaburzenie może wydawać się, że nie słucha, niestosować się do próśb nauczycieli lub rodziców, mieć problemy z organizacją pracy i często dawać wrażenie, że nie słyszał instrukcji. Unikanie zadań wymagających ciągłej uwagi, gubienie materiałów niezbędnych do wykonania zadań, łatwe rozpraszanie się oraz zapominanie w codziennych czynnościach, to inne cechy nieuwagi związanej z ADHD.

Zaburzenie ADHD jest często charakteryzowane przez:

1. Napobudliwość: Nadmierny ruch, brak zdolności do usiedzenia w jednym miejscu, trudność w spokojnym spędzaniu czasu wolnego, zachowanie „pod wpływem”.
2. Nadmierne zachowanie nerwowe: Niezdolność do kontrolowania niepokoju, impulsów i mówienia.
3. Problemy z uwagą: Trudności w utrzymaniu uwagi, brak słuchania, niestosowanie się do prośb nauczycieli i rodziców, trudności w organizacji pracy.
4. Rozproszenie: Łatwe rozpraszanie się, gubienie materiałów, zapominanie o codziennych czynnościach.

Oprócz powyższych objawów, wiele dzieci z ADHD może również mieć powiązane zaburzenia behawioralne i psychiatryczne, takie jak trudności w uczeniu się, zaburzenia opozycyjne i destrukcyjne zachowanie. Osoby z ADHD są bardziej narażone na negatywne długoterminowe wyniki, takie jak niepowodzenia szkolne, zachowania antyspołeczne i nadużywanie substancji.

Diagnoza ADHD

Diagnoza ADHD nie opiera się na jednym teście. Dla dziecka, diagnoza może być wykonana przez pediatrę lub specjalistę z zakresu zdrowia psychicznego. Rodzice i nauczyciele mogą zgłosić podejrzenie ADHD, a dziecko zostanie poddane ocenie. Dla dorosłych, specjalista zdrowia psychicznego wykonuje ocenę.

Klinicysta będzie pytać o objawy związane z ADHD i oceniać zachowanie dziecka w szkole. Oceniający może również wywiad z rodzicami, nauczycielami i opiekunami lub prosić o wypełnienie list kontrolnych dotyczących zachowania. Historia medyczna i badanie fizyczne są ważne, ponieważ inne warunki mogą powodować objawy podobne do ADHD. Inne testy medyczne lub psychologiczne mogą być wymagane w niektórych przypadkach.

ADHD może rozpocząć się przed 12. rokiem życia i trwać do dojrzewania lub nawet dorosłości. Przyczyny ADHD nie są do końca zrozumiałe, ale istnieją czynniki ryzyka, takie jak temperament dziecka, czynniki psychospołeczne, komplikacje podczas ciąży i porodu, używanie narkotyków przez matkę podczas ciąży, narażenie na neurotoksyny i historia ADHD w rodzinie.

Leczenie ADHD

Chociaż nie ma pełnego leczenia ADHD, istnieją różne skuteczne opcje. Celem jest pomoc dzieciom w poprawie relacji społecznych, wyników szkolnych i ograniczenie zachowań problematycznych. Leki są często konieczne i uzupełnione przez psychoterapię.

Leki samodzielnie rzadko są wystarczającą odpowiedzią, najlepsze rezultaty uzyskuje się łącząc je z terapią. Programy behawioralne, które ustanawiają realistyczne oczekiwania, są skuteczne.

Stymulanty takie jak metylfenidat (Ritalin) i amfetaminy (Dexedrine) są stosowane od dziesięcioleci i są skuteczne i bezpieczne dla większości dzieci, pomagając im skupić uwagę i kontrolować zachowanie. Długo działające formy są preferowane, ponieważ jedna dawka jest wystarczająca na cały dzień.

Stymulanty nie powodują nadpobudliwości, ale powinny kontrolować ją, jeśli ADHD jest prawidłowo zdiagnozowane. Najczęstsze łagodne skutki uboczne to utrata apetytu, utrata wagi, bóle brzucha, problemy ze snem, bóle głowy i nerwowość. Regulacja dawki może pomóc w usunięciu tych objawów. Stosowanie stymulantów wiąże się z pewnymi poważnymi obawami.

1. Tiki. Istnieją dowody sugerujące, że tiki (niekontrolowane ruchy) są częstsze u pacjentów z rodzinną historią tików, jednak temat ten jest wciąż kontrowersyjny.
2. Nadużywanie substancji. Leki stymulujące, takie jak te stosowane w leczeniu ADHD, są potencjalnie nadużywane. Badania pokazują, że leczenie stymulantami może zmniejszać ryzyko nadużywania substancji u niektórych osób. Nie ma jednak wystarczających dowodów na to, aby stwierdzić, że stymulanty zwiększają lub zmniejszają ryzyko nadużywania substancji w przyszłości.
3. Opóźnienia wzrostu. Nie ma jednomyślności co do wpływu stymulantów na tempo wzrostu. Istnieją dowody sugerujące, że dzieci przyjmujące te leki rosną wolniej niż oczekiwano. Niektórzy lekarze zalecają okresowe przerwy w stosowaniu stymulantów w czasie spodziewanego wzrostu.
4. Ryzyko sercowo-naczyniowe. Dzieci przyjmujące stymulanty wykazują nieznaczne podwyższenie ciśnienia krwi i częstości akcji serca. Powikłania sercowe u dzieci, nastolatków i dorosłych stosujących te leki są jednak bardzo rzadkie. Jeśli dziecko nie ma podstawowej choroby serca, lekarz może nie zalecać wykonania EKG przed rozpoczęciem stosowania stymulantów.

Ponieważ ryzyko jest różne dla każdej osoby, ważne jest omówienie potencjalnych korzyści i ryzyk związanych z każdym leczeniem z lekarzem.

Innym problemem jest to, że leki stymulujące mogą być używane przez osoby inne niż te, które są leczone na ADHD. To zjawisko nazywane jest „dywersją” i jest powszechne wśród młodzieży i młodych dorosłych. Leki te są najczęściej używane w celu poprawy wyników w nauce lub aby uzyskać efekt euforyczny.

Inne leki, które nie działają jak stymulanty, są również dostępne w leczeniu ADHD. Atomoksetyna (Strattera) i viloxazine (Qelbree) mogą być skuteczne, działając na inny mechanizm chemiczny niż stymulanty. Bupropion (Wellbutrin), lek przeciwdepresyjny, może być pomocny w niektórych przypadkach. Guanfacyna i klonidyna również wykazują korzystne działanie na objawy ADHD, ale są mniej skuteczne niż stymulanty.

Inne sposoby leczenia ADHD, które można stosować samodzielnie lub w połączeniu, to:

1. Terapia behawioralna: stosuje techniki, które poprawiają zachowanie przez nagradzanie pozytywnych zachowań i zachęcanie do nich, oraz przez konsekwencje negatywnych zachowań.
2. Terapia poznawcza: jest to psychoterapia, która zmienia myślenie i pomaga budować pewność siebie, wyeliminować negatywne myśli i poprawić umiejętności problem solving.
3. Trening umiejętności społecznych: rozwijanie umiejętności społecznych poprawia jakość przyjaźni.
4. Edukacja i wsparcie dla rodziców: szkolenia, grupy wsparcia i doradcy pomagają rodzicom lepiej zrozumieć i radzić sobie z objawami ADHD.

Wiele dzieci z ADHD mają też problemy z nauką i zachowaniem w szkole, dlatego szkoła może potrzebować dostosować swoje działania (np. Indywidualny Plan Edukacyjny), aby stworzyć najlepsze możliwe środowisko uczenia dla dziecka.